Kemur sirkusinn ekki í bæinn í ár?

Þó ég hafi aldrei migið í saltann sjó enda kominn af kaupmönnum og klerkum langt, langt aftur í ættir. Þá má samt segja að ég sé einskonar sjómaður. Ég verð í minni vinnu að róa til að fiska. Segir sig sjálft ef þú gerir ekkert nú þá gerist ekkert og þar með kemur ekkert í sjóðinn. Ég er semsé ekki eignilegur sjómaður heldur kannski frekar ,,sjóvmaður". Já ég er nefnilega leikari einn af þeim sem ætti nú bara að fá sér vinnu. Er meira að segja með eigið leikhús sem heitir Kómedíuleikhúsið. Þetta er leikhús er staðsett á Ísafirði og er fyrsta og eina atvinnuleikhús Vestfjarða. Þrátt fyrir það þá er markaður okkar landið allt. Við ferðumst mikið um landið með sýningar okkar. Oftast sýnum við fyrir hópa og kemur það ávallt best út fyrir hið kómíska bókhald því þá er sýningin seld á ákveðnu verði. En við erum líka oft með svokallaðar opnar sýningar þ.e. þegar áhorfendur borga sig inn. Þá vill nú oft hið kómíska bókhald verða sérlega kómískt. Maður veit aldrei hve margir mæta í leikhúsið. En alltaf kemur nú einhver og stundum koma margir. Fyrir leikarann þá skiptir engu hve margir koma því hann þarf alltaf að gera sitt besta og sýna sýningu. Enda ekki annað sanngjarnt þegar fólk hefur keypt sig inn þá á það fullan rétt á því að fá sína leiksýningu burt séð frá því hvort 4 eða 104 eru í salnum. Oft hef ég sýnt fyrir innan við tíu áhorfendur og vissulega tekur það á, líklega meira fyrir áhorfendur. En ávallt næst gott samband og ávallt gerir maður sitt besta. Einsog vinur minn Hemmi Gunn sagði ávallt: Þetta er bara svona. 

Í minni æsku var vissulega mun færra í boði í afþreyingu en í dag. Ég meina ég var orðinn 10 ára þegar myndbandstæki kom fyrst inná mitt heimili. Það var meira að segja Beta tæki. Það var bara Ríkissjónvarpsstöðin með sjónvarpslausum fimmtudögum og sumarfrí stöðvarðinnar. Rás tvö kom svo á mínum táningsárum. Það var því ávallt mikið fjör í bænum þegar eitthvað var í boði í þorpinu leiksýning, tónleikar eða bíósýningar. Ég var svo heppinn að ég fékk að fara á alla þessa menningarviðburði sem ég vildi fara á. Samt vorum við ekkert rík en ríkidæmið voru þessar stundir sem fóru ávallt fram í samkomuhúsi þorpsins Baldurshaga. Ég gleymdi því aldrei þegar Sumargleðin kom. Þar var mitt uppáhald æskunnar Bessi Bjarnason. Og þarna fékk maður að sjá hann í alvörunni sko. Hann hóf sýninguna með því að sópa salinn og aldrei hef ég séð  nokkurn mann sópa jafn skemmtilega. Þjóðleikhúsið kom líka reglulega og ég fór alltaf þegar það kom. Reyndar hefur það nú ekki mikið farið útá land síðasta áratug eða svo. Það finnst mér nú nokk skrítið þar sem þetta á nú að heita Þjóðleikhús en það er allt önnur umræða og látum hana vera hér. Þrír trúbadorar komu svo árlega í nokkur ár. Og engir aukvissar. Erum að tala um Bubba, Hörð Torfa og Megas. Síðast en ekki síst voru það bíósýningarnar verst var þó að bíða eftir því að verða sextán til að komast á þær myndir sem manni fannst nú mest spennandi. Reyndar áttum við púkarnir það til að stelast í bíó en segju ekki frá því hér.

Eftir því sem árin liðu þá bættist nú alltaf í úrvalið í afþreyingunni. Árið 1990 er mér sérlega minnisstætt. Þá fór ég ásamt mínum besta vini sem er eiginkona mín í dag á tónleika með Herði Torfa. Einum af mínum uppáhalds listamönnum. Tónleikarnir voru að vanda haldnir í Baldurshaga. Til að byrja með leið mér ekki vel á þessum tónleikum. Ástæðan. Jú hún var sú að við vorum sex á tónleikunum. Já, sex manns mættu á Hörð Torfa. En listamaðurinn tók þessu einsog hetja og huggaði okkur með því að segja að: Þetta væri nú ekkert. Í síðustu viku þá var ég með tónleika í Borgarfirði og þar mætti ein kona. En þetta voru mínir bestu tónleikar til þessa.

Árið eftir voru engir tónleikar með listamanninum í þorpinu.

 

Íslendingasögurnar á mannamál fyrir framtíðina

Í dag fíla ég Íslendingasögurnar. Þessar miklu bókmenntaperlur þjóðarinnar eru frábærar og í raun fullkomnar sögur. Innihalda allt. Ást, hatur, spennu og já bara það sem þarf til að halda lesandanum við efnið. Eini gallinn er kannski sá að það er ekkert létt að lesa þessar sögur þó það sé mun auðveldara núna en þegar ég var yngri. Hvað þá þegar ég var á mínum unglingsárum þá botnaði ég ekkert í þessum texta. Ég þurfti meira að segja að vera tvo vetur í Gísla sögu Súrssonar. Einmitt þeirri sögu sem ég hef mest dálæti á í dag. 

Börn mín hafa þurft að ganga þessa lestrarþraut og glímu við Íslendingasögurnar. Núna er minn miðburður að lesa Fóstbræðrasögu. Pabbi, gamli, hefur verið að aðstoða hana og hef ánægju af. Hinsvegar hef ég tekið eftir því að þetta er alls ekkert auðvelt lestrarefni. Þessi texti er bara of flókinn sem um leið leiðir til þess að hinn ungi lesandi á erfitt með að skilja hann. Um leið þá gerist það eðlilega að áhuginn minnkar. Segir sig sjálft ef maður skilur ekki efnið þá verður engin neisti. Einosg þegar ég þurfti að glíma við algebruna ég þurfti að taka þann áfanga þrisvar sinnum. Já, þrisvar. Ég bara skildi þetta ekki. Hef nú heldur aldrei verið sleipur í reikningnum en mikið var ég glaður þegar ég loks fattaði algebruna og rúllaði upp prófinu, loksins, sagði minn góði kennari Pétur Önundur Andresson í Héraðsskólanum Reykholti. 

Það var einmitt á Reykholti sem ég háði aðra atlögu við Gísla Súrsson. Þar var stórkostlegur kennari Snorri Jóhannesson sem fílaði sig svo inní söguna að unun var að. Ég sextán ára patti varð heillaður þegar hann ekki bara lýsti sögunni heldur lék hana hana. Sérlega er mér minnisstætt þegar hann tók fyrir lokabardaga Gísla á Einhamri í Geirþjófsfirði. Þá varð hann svartur í framan enda hafði hann rétt áður þurrkað af tússtöflunni þar sem hann hafði teiknað sverðið Grásíðu og svo þegar hann stóð á hamrinum þurrkaði hann svitan af enni sér og svarti tússinn setti þar sitt mark. Áhrif þessara Gíslakennslustunda í Reykholti urðu slík að snemma ákvað ég að gera leiksýningu um þann Súra. Það tókst árið 2005 og hefur líka lukkast svona vel að ég er ennþá að sýna þessa sýningu. Hef farið með hana nokkrum sinnum útí heim, leikið hana bæði á íslensku og ensku. Í dag eru sýningar á verðlaunaleiknum Gísli Súrsson orðnar 269 og samt bara rétt að byrja. Margar sýningar hafa þegar verið bókaðar á þessu ári. 

En nú er ég farinn út og suður í þessum Íslendingasögupistli en þó ekki. Því ég tel víst að ef þessar sögur eru poppaðar soldið upp einsog ungdómurinn segir þá verður þetta allt miklu skýrara. Þó held ég að mikilvægt sé að vinna texta sagnanna betur og einfalda hann fyrir skólabókaútgáfu. Nú hrista ábyggilega margir spekingar hausinn og vilja halda í hina eldgömlu íslensku. En hafið ekki áhyggjur þau munu lesa hinn upprunalega texta síðar. Því ef textanum er aðeins lyft upp á blaðinu og færður til nútímans, erum þó ekki að tala um að setja eitthvað slangur í þetta, þá nær hin efnilega æska efninu. Fattar það. Um leið vaknar áhugi því engin efast um að þessar sögur eru magnaðar.

Ég er alls ekki að skjóta á kennara þessa lands sem eru að kenna Íslendingasögurnar. Því ég veit að þeir beita öllum ráðum til að matreiða efnið sem mest þeir geta fyrir sína nemendur. En það þarf að stíga lengra og taka námsbækurnar sjálfar til endurskoðunnar. Færa þær til nútímans fyrir framtíðina.

Ef ekki þá gæti farið einsog fór fyrir mér þegar ég var að læra Íslandsklukkuna eftir Halldór Laxness. Mikið var það leiðinleg lesning í minningunni. Svo leiðinleg að síðan hef ég ekki viljað líta og hvað þá lesa bók eftir þennan mikla skáldjöfur. Minnningin er sterk og fer með mann allaleið líkt og þorpið. Samt er fólk alltaf að tala um hve þessar bækur Laxa séu flottar. En bara áhuginn var ekki vakinn eða kannski var þetta bara of snemmt, ég meina var ekki nema 16 ára þegar ég las þessa leiðinlegu sögu. Þá erum við nú komin að allt annarri spurningu, kannski er bara betra að við lesum Íslendingasögurnar síðar á námsárunum?  

Sex í vestfirsku leikhúsi

Leiklist stendur á gömlum merg á Vestfjörðum. Í mínum heimabæ, Bíldudal, var byrjað að leika strax árið 1894 og voru meira að segja sett upp þrjú verk það ár. Síðan þá hefur verið leikið á Bíldudal sem og um alla Vestfirði. Fjölmörg áhugaleikfélög eru starfrækt um alla Vestfirði og það skemmtilega er að mörg þeirra hafa verið að vakna úr dvala síðustu misseri nú síðast var það Leikfélag Flateyrar sem setti upp bráðfjörugan farsa. Í skólum eru líka sett upp leikrit fyrir áramót sýndi Grunnskóli Ísafjarðar söngleikinn Söngvaseið og Menntaskólinn á Ísafirði hefur sett upp leikrit árlega kannski bara frá upphafi þori þó ekki að fara með það. Síðast en ekki síst er rekið atvinnuleikhús á Vestfjörðum sem heitir Kómedíuleikhúsið og er það einmitt tilnefnt til Eyrarrósarinnar nú í ár.

Ef ég tel rétt og hef frétt rétt þá eru sex leikrit nú að fara í æfingu á Vestfjörðum. Þar af eru tvö ný íslensk verk en óhætt er að segja að Vestfirðingar eiga líklega Íslandsmet í frumfluttningi nýrra leikverka. Nægir að nefna að Kómedíuleikhúsið hefur frumflutt 35 íslensk leikverk og það á aðeins 16 árum. Kannski er þetta bara heimsmet?

Í gær var Vestfirska skemmtifélagið með leik- og söngprufur fyrir nýjan vestfirkskan söngleik Jón Indíafari. Um er að ræða sýningu sem verður leikin af ungu listafólki en höfundar eru sá sem hér ritar og Guðmundur Hjaltason. Skemmst er frá því að segja að það var mikið fjölmenni á prufunni og mættu miklu fleiri en fá hlutverk. Æfingar á Jón Indíafara hefjast á sunnudag og stefnt er að frumsýningu um miðjan febrúar. Litli leikklúbburinn er einnig að fara af stað í mikið ævintýri. Nú um helgina verður haldið leiklistarnámskeið í Edinborgarhúsinu. Í framhaldinu hefjast síðan æfingar á klassíkinni Þið munið hann Jörund eftir Jónas Árnason. Vippum okkur nú yfir fjöll og fjörðu eða falla nú öll vötn til Þingeyrar. Íþróttafélagið Höfrungur sem starfrækir sérstaka leikdeild boðaði til kynningarfundar í upphafi vikunnar. Fundarefnið var uppsetning á einu vinsælasta barnaleikriti allra tíma nefnilega Línu Langsokk. Þegar er búið að setja í öll hlutverk slíkur er áhuginn og krafturinn í Dýrafirði. Æfingar hefjast laugardaginn 25. apríl og stefnt er að frumsýningu í byrjun mars. Atvinnuleikhús Vestfjarða mun svo frumsýna nýtt íslenskt leikrit Halla sem er byggt á samnefndri ljóðabók eftir vestfirska skáldið Stein Steinarr. Handritsskrif standa nú yfir í herbúðum Kómedíuleikhússins en stefnt er á frumsýningu í byrjun apríl. Nú fimmta leikritið sem er væntanlegt á hinar vestfirsku fjalir er hin árlega uppfærsla Menntaskólans á Ísafirði á Sólrisuhátíð þeirra. Loks berast fréttir af því að hið ofurduglega Leikfélag Hólmavíkur ætli að setja upp barnastykkið Skilaboðaskjóðan eftir Þorvald Þorsteinsson. Verkefnið er unnið í samstarfi við grunnskóla staðarins.

Það má alveg segja það að sexið sé sexý og málið í hinu vestfirska leikhúsi þessa dagana.  

 

Innihaldið skiptir meiru en útlitið, svo sem engin ný sannindi

Líkt og margir aðrir þá tók ég mér tíma á gamlaársdag til að pæla í komandi ár. Setti mér markmið, horfði aðeins á liðið ár en aðallega á það komandi. Eitt af því sem ég setti mér er að taka nú duglega lestrahrinu í mínu eigin bókasafni. Er safnari í eðlinu mínu og bækurnar taka orðið alla borðstofuna í Túninu heima í dag og enn vantar fleiri bókahillur. Mér fannst miðburður minn orða þetta frábærlega einu sinni. Þá var ég að koma heim eftir leikferð í höfuðborginni. Hafði verið þar í tvær vikur og verið duglegur að heimsækja Góða hirðinn til að bæta í mitt bókasafn. Þegar ég svo kom heim með stóran stafla af bókum þá sagði minn kæri miðburður: Hva, pabbi erum við að fara að opna bókasafn?

Börnin kunna að orða það, ávallt hrein og bein og vita oft betur en við sem þykjumst vita betur. Ég hef líka í gegnum árin haft miklar áhyggjur af því að ég mundi lenda í því sama og einhver spekingur sagði: Því stærra sem bókasafnið er þeim mun minna er lesið.

Svo strax á nýju ári hófst ég handa við að lesa hinar ólesnu bækur míns eigin bókasafns. Er þegar búinn með nokkrar alveg ágætar m.a. Bréf til Sólu ástarfbréf Þórbergs til Sólrúnar. Um daginn tók ég svo eina litla skáldsögu úr bókasafninu sem ég átti eftir að lesa. Reyndar var ég nú ekki bjartsýnn á komandi lestur. Því bókarkápan fannst mér alveg agalega ólekkert. Hins vegar hafði ég heyrt mikið gott talað um skáldið sem er Helgi Ingólfsson og bókin heitir Andsælis auðnuhjólinu frá 1996. Gott ef þetta er ekki bara hans fyrsta skáldsaga? Enn á ný sannaðist hið forna að innihaldið skiptir meira máli en útlitið. Þetta er nefnilega hin ágætasta bók. Kannski hjálpaði eitthvað að maður gerði svosem ekki miklar væntingar og það útaf hinni skelfilegu bókarkápu. Það vill oft vera þannig ef maður hefur t.d. heyrt mikið gott talað um eitthvað þá aukast væntingarnar og þá vill líka vera styttra í vonbrigðin. Og á hinn máta vill það líka gerast ef maður hefur heyrt að eitthvað sé nú frekar slappt þá getur bara vel verið að manni líki það svona líka vel. Það er nú líka blessaður smekkurinn hann er svo misjafn. Sem betur fer. Andsælis auðnuhjólinu er bara hin allra skemmtilegasta saga og svo skilst mér að kvikmyndin Jóhannes sem byggð á þessari sögu. Sel það nú ekki dýrara. Enda hef ég ekki séð þá ræmu. Annað sem þarf að taka til í eigin ranni að horfa á fleiri kvikmyndir sérstaklega íslenskar. En það var ekki í mínu átaki ársins 2014. Kannski maður setji sér það bara fyrir næsta ár, 2015.

 

Herra menntamálaráðherra vilt þú ganga í málið?

Ég er kannski ekki alveg marktækur þegar ég segi að leikhús sé bæði æðislegt, mikilvægt og síðast en ekki síst skemmtilegt. Og svo miklu miklu meira. Leikhús hefur forvarnargildi, leikhús er skemmtilegt áhugamál, leikhús er fjölbreytt, leikhús er beytt og einsog sumir segja svolítið oft leikhús hreyfir við okkur. Er örugglega að gleyma einhverju og þið megið þá endilega fullkomna þennan lista hér að neðan. En það er annað sem ég er að hugsa. Það er sú staðreynd að einn markaður hins íslenska leikhús hefur gjörsamlega hrunið. Já, það er orðið. Hrunið. 

Þetta gerðist einmitt þetta ár sem oft er nefnt en ég ætla ekki að nefna hér því allir vita hvað ég er að tala um. Fyrir þann tíma hafði verið mikið líf í svonefndum skólaleiksýningum. Leiksýningum sem voru sérstaklega gerðar í þeim tilgangi að geta ferðast um landið og þá aðallega í skóla. Erum þá að tala um alla skóla alveg frá leik - til framhaldsskóla. Reyndar var framhaldsskóla markaðurinn ávallt lítill og svo gott sem engin í dag. Ég var svo heppinn að fá að starfa við þennan geira leikhússins í mörg ár. Fyrst með Möguleikhúsinu og síðan með eigin leikhúsi, Kómedíuleikhúsinu. Þessi hefð fyrir skólasýningum er reyndar mjög ung veit ekki alveg árið sem þetta byrjaði hér á landi allavega vorum við langt á eftir hinum Norðurlöndunum í þeim málum og þá sérstaklega Danmörku. Í dag erum við ekki bara í aftursætinu hvað leiksýningar fyrir skóla varðar heldur lengst aftan í skotti.

Ég fullyrði það að þessar skólasýningar voru og eru mjög mikilvægar fyrir íslenska æsku. Ég veit ekki hve oft ég hef sýnt fyrir krakka sem hafa aldrei áður séð leikrit. Já, aldrei áður séð leiksýningu. Þessar leiksýningar sem gerðar voru fyrir þennan markað voru mjög fjölbreyttar. Margar höfðu skírskotun í námsefnið þannig gerði t.d. sá sem hér ritar leikrit um Gísla Súrsson. En sú saga er einmitt kennd víða í skólum landsins. Svo skemmtilega vill til að margt ungmennið hefur loksins fattað söguna eftir að hafa séð leikritið. Alveg satt. Svo voru líka gerð leikrit fyrir skólamarkaðinn sem höfðu bara hreint og beint afþreyingagildi. Svo voru gerðar sérstakar jólasýningar sem nutu mikilla vinsælda.

En svo var það þetta ár sem engin vill festa á blað né hugsa um. Þá bara varð leikhúshrun. Svo virðist sem liðurinn ,,leiksýningar" í fjárhagsáætlun skóla þessa lands hafi bara verið strikaðir út. Einsog hjá knattspyrnugoðinu á sínum tíma.

Þetta er ekki gott mál. Bara alls ekki.

Hvað er til ráða? Markaðurinn hefur lítið sem ekkert tekið við sér ennþá enda virðist ekki verið áætlað fjármagn í leiksýningar.

Nú vil ég biðla til herra menntamálaráðherra að ganga í þetta mál. Við í Kómedíuleikhúsinu erum alveg til í að gera meira að segja samning og veita góðan afslátt af leiksýningum fyrir skóla. Og að sjálfsögðu ef maður gerir samning þá fær maður betri prís. En það mikilvægasta er að hefjast handa og gera eitthvað í málinu. Hér er um verkefni að ræða fyrir æsku þessa lands og það er jú hún sem skiptir öllu máli.

Það er ekki bara trúin sem flytur fjöll leikhúsið getur það líka, allavega á leiksviðinu.

Hérna er númerið mitt herra menntamálaráðherra ef þú vilt ræða málið.

891 7025

Elfar Logi 

Eusebio kynnti mig fyrir heimi bókmenntanna

Á mínum æskuárum á Bíldudal var ég alltaf í boltanum. Lífið snérist um knöttinn ekkert annað komst að. Skipti engu hvort það var sumar eða vetur. Ég man meira að segja eftir því einu sinni að vetri til þá fjölmenntum við púkarnir á Bíldó frameftir alla leið að Hóli þar sem knattspyrnuvöllurinn var. Stór gerfigrasvöllur. Þetta var í raun einsog tískusýning því við vorum allir klæddir að hætti vetrarknattspyrnu sjónvarpsins. Vorum í föðurlandi, eða þunnum síðum buxum, svo stuttbuxur þar yfir, já ég veit svaka smart. Svo var efri hlutinn auðveldari peysa og íþróttablússa yfir auðvtiað merkt íþróttafélagi voru ÍFB. Ekki mátti gleyma vetlingunum. Og þeir skiptu miklu urðu að vera fingra vetlingar, því þannig voru þeir í sjónvarpinu hjá Bjarna Fel. Minn eldri og líklega betri bróðir var mikill knattspyrnumaður og hann var oft að kynna mig fyrir eldri stjörnum fótknöttsins. Þar voru fremstir í flokki stjörnur sem báðar báru svart dulnefni. Svarta perlan var Pele frá Brasilíu sem var víst með augu í hnakkanum. Svo var það Svarti pardusinn sem var hinn portugalski Eusebio. Bróðir minn þekkti sögu þessara manna nokk vel sérstaklega pardussins. Enda hafði hann lesið bók um kappann. Að fótknattasögustund lokinni hjá brósa var ég staðráðinn í að fara á bókasafn Bíldudals og ná í þessa bók um hinn Svarta pardus.

Bókasafnið á Bíldudal var til húsa í grunnskóla þorpsins. Fyrir mér var það stór ævintýraheimur en þó var safnið pínulíitð. Lítið og mjótt herbergi sem var eiginlega bara lítill þröngur gangur. Þarna réði ríkjum Ingimar Júlíusson. Stórmerkilegur maður sem hafði meira að segja gefið út ljóðabók, Leirfuglar, sem ég vissi nú ekkert um þá en löngu síðar féll ég fyrir þessari merku bók. Ingimar var í raun einsog persóna í ævintýri. Var hávaxinn með miklar augabrýr, gekk við staf, var alvarlegur en samt ávallt góðlegur við okkur krakkana. Sérstraklega þegar við komum á bókasafnið. Þegar maður hugsar útí það þá hefði hann verið flottur í ævintrýraheim Harry Potters. Gæti verið maðurinn í bókabúðinni. Ingimar var ekki lengi að finna þessa íþróttaævisögu sem ég spurði um Eusébio Svarti pardusinn. Æviferill Eusébio da Silva Ferreira. Þetta er fyrsta bókin sem ég las alveg sjálfur. Já, frá upphafi til enda. 

Segið svo að sportið geti ekki verið menningarlegt líka. Því síðan þá hef ég lesið bækur og eykst sá áhugi með hverju ári. Reyndar hef ég lítið lesið af sport bókum síðustu ár en á sínum tíma fór ég í gegnum þetta allt. Bókina um Ásgeir Sigurvins, Arnór að ógleydum bókunum um Íslenska knattspyrnu.

Ég þakka knattspyrnugoðinu Eusebio fyrir að hafa kynnt mig fyrir bókmenntunum. Góða ferð félagi bið að heilsa Hemma og George Best.  

 

Eusebios minnst - myndband